Willem van Oranje

Hier geschiedenis over willem van oranje.

Willem van Oranje werd op 4 november 1650 geboren in Den Haag. Hij was de zoon van Willem de 2^de van Oranje en Mary Stewart, de oudste dochter van Charles de 1^ste van Engeland, Ierland en Schotland en Henrietta Maria van Frankrijk. Zijn vader was echter een week voor zijn geboorte gestorven aan de pokken. De jonge Willem was ziekelijk, klein en mager, met een kleine bochel en astma. Op zijn negende stierf ook zijn moeder aan pokken, die ze had opgelopen bij een bezoek aan haar broer, de zojuist als koning was geïnstalleerde Charles de 2^de. Omdat hij op zo'n jonge leeftijd al wees was geworden, ontwikkelde de prins een zelfstandig en zelfverzekerd karakter. Hij werd in het protestantse, calvinistische geloof onderwezen en besteedde weinig tijd aan vrouwen - maar des te meer aan jonge mannen. Doordat hij op 22-jarige leeftijd de Nederlanders in de derde Anglo-Nederlandse oorlog succesvol leidde, werd hij gouverneur van de Nederlandse provinciën en commandant van het leger gemaakt. Deze titels werden erfelijk gemaakt en dus was hij in feite een constitutionele monarch.

Willems vrouw en nicht, Mary Stewart, werd op 30 april 1662 geboren in het St. James Palace als oudste dochter van de toekomstige James de 2^de van Engeland, Schotland en Ierland en zijn eerste vrouw, Anne Hyde, dochter van Edward, earl van Clarendon. Anne was hofdame van Willems moeder geweest en was stiekem met James getrouwd omdat ze zwanger van hem was geraakt. Hoewel James' vrouw werd verwelkomd door Charles de 2^de, was de koningin-moeder Henrietta Maria fel tegen het huwelijk, omdat ze vond dat haar zoon beneden zijn stand was getrouwd. Het kind, een zoontje, stierf al snel na de geboorte. Omdat de vrouw van Mary's oom Charles de 2^de onvruchtbaar was, was Mary de toekomstige koningin na haar vader. Mary’s moeder Anne stierf in 1671 en haar vader hertrouwde met de Italiaanse Maria Beatrice van Modena, die slechts vier jaar ouder was dan haar stiefdochter. Ondanks dat haar vader en zijn nieuwe vrouw katholiek waren, werden Mary en haar zuster Anna op last van koning Charles de 2^de opgevoed in het anglicaanse geloof.

Het huwelijk tussen Willem en Mary werd door Charles de 2^de gearrangeerd om diplomatieke redenen. Mary begon te huilen toen ze hoorde wie haar aanstaande man zou worden en ook Willem zette zijn vraagtekens bij het huwelijk en deed navraag naar zijn bruid via de vrouw van de Engelse ambassadeur. Hij was 27 jaar oud, had een mager, gebogen lichaam en een lange haviksneus. Mary's vader stemde met tegenzin toe met het huwelijk. Dit vond plaats op 4 november 1677. De bruid huilde onophoudelijk terwijl haar vader ongerust toekeek, de bruidegom keek ongemakkelijk rond en alleen de koning glimlachte en probeerde met kleine grapjes de bedrukte sfeer wat weg te nemen.

Vlak na het huwelijk werd Mary zwanger, maar kreeg een miskraam. Na een ziekte het daaropvolgende jaar raakte ze nooit meer in verwachting. Na deze moeilijke start bleek het huwelijk echter succesvol, hoewel er nooit meer kinderen uit voor kwamen en Willem ondanks Mary's toewijding een lange affaire had met Elizabeth Villiers, een van Mary's hofdames en waarschijnlijk verschillende homoseksuele relaties onderhield.

In 1685 werd James de 2^de koning van Engeland, Schotland en Ierland en Willem en Mary werden aangewezen als zijn opvolgers. In november 1687 echter bleek Maria, James' tweede vrouw, zwanger te zijn. Willem was niet van plan zijn claim op de Britse troon te herroepen. Hij schreef een open brief aan het Engelse volk, waarin hij James' katholieke beleid afkeurde, en maakte zich op voor een oorlog. James tekende in 1688 een alliantie met het katholieke Frankrijk en arresteerde daarnaast zeven anglicaanse bisschoppen. Toen zijn zoon James Francis Edward  in juni werd geboren, nodigden zeven parlementsleden op aanvraag van Willem hem uit om naar Engeland te komen, omdat Willem wist dat de Britten niet positief op zijn komst zouden reageren als hij niet was uitgenodigd.

Willem had al een enorme vloot klaarliggen en landde op 5 november 1688 in Brixham, Devon, met de zegen van de paus en de steun van Spanje. Tussen zijn leger van 15.000 soldaten en Londen lag nog een leger van 25.000 man dat trouw was aan James. Vlak na de landing begonnen echter al protestantse officieren naar Willem over te lopen. James zag dat zijn verzet vruchteloos was en probeerde op 11 september naar Frankrijk te vluchten. Hij werd echter gevangengenomen door een stel vissers, die hem naar Londen brachten. Op 23 december deed de koning een tweede, succesvolle ontsnappingspoging en ging met zijn vrouw en pasgeboren zoon naar Frankrijk. Hiervandaan hoopte hij net als Charles de 2^de terug te kunnen vechten. Een maand later stelde de regering een verklaring op, waarin werd gesteld dat James was afgetreden.

De beide parlementshuizen vroegen Willem om waarnemend koning te worden, die de troon zou bewaken terwijl de Stewart dynastie een generatie oversloeg. Willem weigerde dit echter, omdat hij koning voor het leven wilde zijn of anders terug zou keren naar de Nederlanden. Omdat zijn vrouw uit loyaliteit weigerde alleen te heersen, bood het parlement aan zowel Willem als Mary als heerser uit te roepen. Mary werd zwaar bekritiseerd omdat ze haar eigen vader in wezen afgezet had en haar vader schreef haar ook verscheidene bittere brieven, maar daar trok ze zich niets van aan.

Op 11 april 1689 werden Willem en Mary gekroond in de Westminster Abbey. Normaalgesproken werd een kroning uitgevoerd door de aartsbisschop van Canterbury, maar degene die toen die functie vervulde, weigerde James' aftreden te erkennen. Op dezelfde dag verklaarde het verdeelde Schotse parlement uiteindelijk dat James niet langer de koning van Schotland was. Willem en Mary accepteerden de Schotse troon op 11 mei. Terwijl ze de kroning van hun nieuwe vorsten vierden,  bestormden Schotse protestanten de katholieke Holyrood Abbey en plunderden de koninklijke graven, waaronder die van de Keltische koningen James de 2^de, de 4^de en de 5^de van Schotland.

Willem de 3^de en Mary de 2^de verklaarden te zullen regeren naar de wet die door het parlement was gesteld. Hun opvolgers zouden hun kinderen zijn, of anders die van Anne, Mary's zuster, en als zij geen kinderen zou krijgen die van Willem. Anne baarde in 1691 inderdaad een zoon, die William werd genoemd. Er werd een verklaring opgesteld dat geen enkele katholiek de troon zou kunnen krijgen of met de troonopvolger mocht trouwen. Daarnaast mocht geen enkele heerser in vredestijd een leger onderhouden, tenzij met toestemming van het parlement. Deze verklaring werd de Bill of Rights genoemd.

Willem kon de loyaliteit van de Britse bevolking moeilijk winnen. Hij werd afgeschilderd als een arrogante, ongeïnteresseerde buitenlander. Vanwege zijn astma kreeg hij vaak hoestbuien door de vuile lucht in Londen en daarom moest het hof verplaatst worden naar het Tudor paleis van Hampton Court, buiten Londen.  Terwijl Willem in het buitenland was, in Frankrijk voor de oorlog of in Nederland voor de politiek, regeerde zijn vrouw. Ze was een streng heerseres en liet zelfs haar eigen oom arresteren omdat hij James de 2^de weer op de troon zou willen krijgen.

In Schotland kwamen de Jacobites op, die geloofden dat James de 2^de en 7^de hun rechtmatige koning was. In 1689, het jaar van de kroning van de nieuwe vorsten, verhief John Graham of Claverhouse, burggraaf van Dundee, beter bekend als Bonnie Dundee, de standaard van zijn koning vlakbij Blair Atholl. Hij verzamelde een leger en versloeg hiermee de volgelingen van Willem op 27 juliin de slag bij Killiecrankie, maar raakte hierbij zelf dodelijk gewond en stierf. De volgende maand werd de eerste Jacobite-opstand uit elkaar geslagen bij de slag bij Dunkeld.

Ook brak er een Jacobite-oorlog uit in Ierland, dat de Stewart-dynastie vaak had gesteund, omdat de inwoners hoopten op een eigen parlement. James was daar in maart 1689 geland met 6.000 Franse en Italiaanse huursoldaten en had een leger van Ieren verzameld. Dit was niet, zoals vaak wordt gedacht, een oorlog tussen protestant en katholiek, want James' leger bestond uit beide religies en de protestantse Willem werd gesteund door de paus.  Willem trok met een leger naar zijn voorganger toe en versloeg hem bij het beleg van Derry en de slag bij de Boyne. Deze slag wordt nog altijd door de Noord-Ierse protestanten herdacht op 12 juli, hoewel het de oorlog zelf niet eindigde. James de 2^de vluchtte, maar het bleef nog altijd rommelen in Ierland, totdat het verdrag van Limerick in 1692 werd getekend. In 1695 werd een serie strafwetten doorgevoerd, die onder andere inhielden dat katholieken geen onderwijs mochten krijgen, een wapen mochten dragen - dit was in tegenspraak met het verdrag van Limerick - of een paard dat meer waard was dan vijf pond mochten bezitten. Geheel Ierland werd tot in de 19de eeuw geregeerd door Engelse protestanten.

Omdat de clans van de Schotse hooglanden als een bedreiging werden gezien, werd in 1691 geëist dat ze voor 1 januari 1692 een eed van trouw aan Willem aflegden, omdat ze dan niet zouden worden vervolgd voor de Jacobite-opstand van 1689. James de 2^de, die de Schotten nog steeds als hun rechtmatige koning zagen, gaf toestemming dat te doen, omdat ze anders gedood zouden worden. De clanchief van de MacDonalds van Glencoe reisde zo snel als hij kon naar een sheriff om de eed af te leggen, maar werd daardoor gehinderd door de vijandelijke clan Campbell. Toen hij uiteindelijk arriveerde, bleek de verantwoordelijke sheriff weg te zijn om nieuwjaar te vieren. De clanchief tekende de eed op 6 januari toch en keerde terug naar zijn clan. De naam van MacDonald werd echter van de eed afgewist en op 13 februari 1692 werden 40 MacDonalds van Glencoe afgeslacht in naam van Willem de 3de van Engeland. Hoewel Willem drie jaar later door het Schotse parlement gevraagd werd de verantwoordelijken te berechten, deed hij niets.

In december 1694 werd koningin Mary ziek van pokken, de ziekte die Willems beide ouders had gedood. Haar toestand verslechterde langzaam en koningin Mary stierf op 32-jarige leeftijd op 28 september, een rouwende echtgenoot achterlatend. In bijzijn van anderen was hij altijd koel en onverschillig tegenover zijn vrouw, maar nu bleek dat hij ook wel om haar gaf of haar tenminste respecteerde. Er wordt gezegd dat het meerdere maanden duurde, totdat hij het verlies van zijn vrouw had erkend.

In 1696 probeerden de Jacobites James de 2^de en 7^de weer op de troon te krijgen door Willem de 3^de te vermoorden, maar dit complot mislukte. In Rijswijk werd in september dat jaar daarna een verdrag tussen Willem en Lodewijk, koning van Frankrijk, getekend, waardoor er vrede kwam tussen Frankrijk en Groot-Brittannië na negen jaar oorlog. Belangrijker was, dat Lodewijk Willem officieel erkende als koning van Engeland en beloofde James niet verder te steunen. Hierdoor waren de Jacobites geen serieuze bedreiging meer tijdens Willems leven.

Aan het einde van de 17^de eeuw ontstond er een crisis in Spanje. Koning Carlos de 2de zou niet lang meer leven, maar had geen mannelijke opvolger. Hij was zowel geestelijk als lichamelijk instabiel, leed aan epilepsie en kon zijn voedsel niet goed kauwen, omdat zijn kaak misvormd was. Er waren drie mogelijke troonopvolgers: Filips van Anjou, kleinzoon van Lodewijk de 14^de en Maria Theresa van Spanje, Charles' halfzus, de jonge prins van Bavaria, Joseph Ferdinand, en de keizer van het Habsburgse rijk, Leopold de 2^de, die door inteelt zowel oom als neef van Carlos de 2^de was. Leopold gaf zijn claim over aan zijn zoon, Karel.

Willem en Lodewijk de 14^de van Frankrijk tekenden in 1698 een verdrag dat het gebied van het Spaanse rijk verdeelde, omdat hij bang was dat als het hele rijk naar een van de drie die aanspraak maakten zou gaan, dit de machtsbalans zou verstoren. Spanje zou naar de prins van Bavaria gaan en de rest van het Spaanse bezit werd verdeeld tussen het Duitse rijk en Frankrijk. Toen Joseph Ferdinand echter stierf, tekenden Lodewijk en Willem in 1699 een nieuw verdrag, waarbij het Spaanse rijk zou worden verdeeld tussen de Fransen en de Duitsers. Carlos de 2^de stierf in november 1700 en maakte zijn gehele bezit over aan zijn achterneef, Filips van Anjou. Lodewijk de 14^de negeerde het verdrag met Willem en liet zijn kleinzoon de erfenis aannemen. Willem kon echter niet ten oorlog gaan, omdat hij zowel in Engeland als in de Nederlanden niet voldoende steun had. Daarom erkende hij Filips met tegenzin als koning Filips de 5^de van Spanje.

Lodewijk reageerde agressief tegenover zowel Engeland als de Nederlanden en blokkeerde de handel. Willem moest zich nu wel voorbereiden op een oorlog en sloot een verbond met Duitsland. Vlak nadat hij dit verdrag had getekend, stierf James de 2^de van Engeland en 7^de van Schotland en erkende Lodewijk de 14^de diens zoon, James Francis Edward Stewart, als James de 3^de van Engeland en de 8^ste van Schotland. De oorlog brak langzaam uit en Groot-Brittannië en de Nederlanden werden gesteund door het Duitse Habsburgse rijk. De oorlog eindigde in 1714 met het verdrag van Utrecht, toen koningin Anne Groot-Brittannië regeerde.

Anne, Mary’s zuster, was de opvolger van Willem en Mary. Zij had een zoon, William, maar deze stierf in 1700. Degene die nu als troonopvolger werd aangenomen, was Sophia, prinses van Hanover, dochter van Frederick de 5^de van de Rijn-Palts en Elizabeth Stuart, de dochter van James de 1^ste en 6^de. In 1701 werd besloten dat na de dood van Anne de Engelse troon naar Sophia en haar erfgenamen zou gaan. Bij Willem en Mary's kroning was immers besloten dat een katholiek geen koning zou mogen worden en hierdoor werd degene met de sterkste claim op de troon, de zoon van Mary's broer James de 2de, ook James genaamd, uitgesloten van het koningschap.

Op 21 februari 1702 struikelde Willems paard en viel hij, waarbij de koning zijn sleutelbeen brak. Die maand bleef hij op bed en genas hij niet van de val, maar kreeg longontsteking. In de eerste week van maart was het duidelijk dat hij zo erg achteruit was gegaan, dat het onwaarschijnlijk was dat hij zou blijven leven. Koning Willem de 3de stierf op 7 maart 1702. Om zijn dood werd niet erg getreurd, de Jacobites toastten zelfs op de dood van Willem de 3de van Oranje.